Wszystko zaczęło się od tej powieści – Herkules Poirot, kariera Christie, a także Złota Era Kryminału, przypadająca na dwudziestolecie międzywojenne. Od 1920 roku wiele się stało i wiele się zmieniło.
Niedawno przeczytałam ponownie Tajemniczą historię w Styles, aby przygotować się mentalnie do Października z Agathą Christie. Obejrzałam również adaptację tej powieści z Suchetem (która była pierwszym odcinkiem Poirota, który widziałam od początku do końca) i wydaje mi się, że jest kilka rzeczy, które trzeba o pierwszym wystąpieniu małego Belga opowiedzieć.
Mnóstwo ludzi pisze powieści detektywistyczne, ale twoje są najlepsze. Dlaczego? Dlaczego są tak dobre, Agatho Christie? Bo ty rozumiesz. Ty żyłaś. Ty upadłaś, twoje serce zostało złamane. Ty znasz ludzi. Ich pasje, nadzieje, rozpacz i gniew. Wszystkie te małe wielkie rzeczy, które mogą uczynić nawet z najbardziej zwyczajnej osoby mordercę.
Powieści Agathy Christie charakteryzują się tym, że duży nacisk postawiony jest tam na psychologię. Herkules Poirot i panna Marple są znawcami ludzkich charakterów (każde z nich w inny sposób) i dzięki temu są w stanie wejść do głowy mordercy, a nawet go przechytrzyć. Ale nie dotyczy to tylko sprawców – detektywi Christie rozumieją też motywacje i psychologię innych podejrzanych, zwłaszcza, że często zachodzą między nimi nawzajem i między nimi a ofiarą szczególne relacje.
Zwykle, kiedy mówimy o tym skąd wzięły się poszczególne podgatunki literackie i filmowe, konkretni twórcy są wymieniani jako ojcowie i matki tychże podgatunków, ponieważ napisali albo wyreżyserowali konkretne utwory. Niemniej jednak tak naprawdę badacze i pasjonaci literatury i filmu potrafią podać wcześniejsze książki i filmy, które miały pewne cechy podgatunku, ale powstały całe dekady czy nawet stulecia przed odkryciem i nazwaniem owego podgatunku.
Agatha Christie pod wieloma względami była prekursorką wielu podgatunków, a także tropów występujących w kryminałach (między innymi dlatego nazywamy ją Królową Kryminału). Przyjrzyjmy się niektórym z nich.
W 1926 roku Anglią wstrząsnęła wiadomość o tajemniczym zniknięciu Agathy Christie. Przez 11 dni policja i wojsko szukało pisarki, a Artur Conan Doyle zorganizował nawet seans spirytystyczny, aby odnaleźć koleżankę po piórze. Ponieważ jakiś czas przed zniknięciem wydało się, że pułkownik Archibald Christie miał romans z młodszą kobietą, a pani Christie nie chciała mu dać rozwodu, aby mógł ożenić się z kochanką, zaczęto podejrzewać, że to mąż zabił żonę. W końcu jednak przyszła Królowa Kryminału się odnalazła w spa, twierdząc, że niczego nie pamięta.
To słynne zaginięcie Agathy Christie do dziś stanowi jedną z najbardziej tajemniczych spraw w historii i jest źródłem wielu teorii. Jedna z nich – prawdopodobnie najpopularniejsza – głosi, że Agatha próbowała ukarać męża za niewierność, pozorując własną śmierć. Wychodząc od tej teorii w 1979 roku powstał film Agata z Vanessą Radgrave jako Christie i Dustinem Hoffmanem jako dziennikarzem idącym jej tropem.
Wydawałoby się, że słynne zniknięcie Agathy Christie powinno być zaczynem do mnóstwa powieści i filmów historical fiction, w których proponowano by jego różne rozwiązania. Niemniej jednak – poza Agatą – jedynymi dziełami, które brały się za tę historię, był odcinek Doktora Who pod tytułem The Unicorn and The Wasp oraz koreański musical Agatha z 2015.
I otóż w grudniu 2018 roku miał premierę film telewizyjny Agata i prawdziwe morderstwo (Agatha and the Truth of Murder), w którym zaproponowano całkiem inną teorię: Co jeśli podczas swojego zniknięcia przyszła Królowa Kryminału działała pod przykrywką, aby rozwiązać zagadkę morderstwa?
Nieraz żałowałam, że – pomimo swojego statusu jednego z największych detektywów w historii literatury – Herkules Poirot nie jest tak eksplorowany jak Sherlock Holmes. Chodzi mi o to, że poza kanonem Conan Doyle’a Holmes dorobił się nowych przygód, a nawet jego postać i rodzina były tematem utworów kolejnych twórców (wystarczy wspomnieć chociażby to, że miesiąc temu premierę miała netfliksowa adaptacja pierwszej książki o Enoli Holmes). Naprawdę chciałabym, aby ktoś spróbował zrobić coś podobnego z Poirotem.
Trochę rozumiem dlaczego jest inaczej. Po pierwsze – mamy kwestię tego, że bardzo mało wiemy o przeszłości Poirota. Nawet jeśli mały Belg wspomni coś o swojej rodzinie lub dzieciństwie, jest duża szansa, że powiedział to tylko po to, aby zmanipulować podejrzanych i tak naprawdę kłamie; stąd tak naprawdę nie wiadomo zbyt wiele o jego przeszłości i trudno jest na tym kanonie coś budować. Po drugie – pomimo ambiwalentnego podejścia do swojego najsłynniejszego tworu, sama Christie nie przepadała za bardzo za zmianami w charakterze Poirota w adaptacjach (co widać, na przykład, w tym, że nie podobała jej się kreacja Tony’ego Randalla, a była pod wielkim wrażeniem Alberta Finney’a). Po trzecie wreszcie – teraz pieczę nad schedą po pisarce sprawuje jej rodzina i to ona decyduje o tym, co dzieje się z postaciami Królowej Kryminału. Poza tym istnieje kwestia tego, że nowi twórcy mogliby doprowadzić do bastardyzacji postaci czy dzieła macierzystego do tego stopnia, że bohater stałby się swoją własną antytezą. Trzeba więc być ostrożnym w wyborze kontynuatora.
Sophie Hannah, autorka nowych przygód Poirota.
I tak oto w 2014 roku do księgarń weszła nowa powieść z Herkulesem Poirotem w roli głównej. Rzecz o tyle ciekawa, że ostatnia powieść o małym Belgu, Kurtyna, ukazała się tuż po śmierci Christie (zgodnie zresztą z wolą pisarki). Autorką nowego Poirota była Sophie Hannah, która otrzymała błogosławieństwo rodziny Królowej Kryminału. Co więcej – Hannah miała opisywać wczesne sprawy Poirota. Od razu mnie to zainteresowało.
