Kiedy myślimy: “bohaterowie Agathy Christie”, myślimy: Herkules Poirot i panna Marple. Nie jest to wielkim zaskoczeniem, biorąc pod uwagę to, że tych dwoje bohaterów trafiło do prestiżowego grona postaci słynnych, fikcyjnych detektywów, niemniej jednak prawda jest taka, że Christie stworzyła masę ciekawych, godnych zapamiętania protagonistów, którzy są nieco przyćmiewani przez małego Belga i staruszkę z St. Mary Mead. Wielu z nich to bohaterowie jednej książki albo jednego opowiadania, ale trafiają się też tacy bohaterowie, którzy pojawiali się o wiele częściej i stały za nimi ciekawe pomysły.
I o nich sobie dzisiaj opowiemy. Przy czym zacznę od postaci, które co poniektórzy mogą kojarzyć, a skończę na takich bardzo mało znanych. Kto wie, może nawet zechcecie potem sięgnąć do powieści o nich.
Tommy i Tuppence Beresford
W prozie Christie jest wiele par działających razem, aby rozwiązywać zagadki kryminalne albo zapobiec urzeczywistnieniu się jakichś niecnych planów (ba – pisarka nawet pisała pod pseudonimem Mary Westmacott romanse). I chociaż większość powracających bohaterów to starzy kawalerowie (i jedna stara panna) albo ludzie po ślubie, których małżonków nie widzimy, to jednak jest jedna para, do której Christie raz na jakiś czas powracała.
Tommy Beresford i Tuppence Cowley poznali się podczas pierwszej wojny światowej – on był żołnierzem, ona pielęgniarką – a po powrocie do ojczyzny spotkali się ponownie i postanowili zostać poszukiwaczami przygód. W swojej pierwszej przygodzie – Tajemniczym przeciwniku – szybko wplątują się w aferę szpiegowską, w której kluczowymi postaciami są pewna zaginiona dziewczyna i niejaki pan Brown – tytułowy tajemniczy przeciwnik.
Tommy i Tuppence różnią się diametralnie od Poirota i panny Marple – nie tylko są parą detektywów, która bywała również szpiegami, ale przede wszystkim w każdej książce, której są bohaterami, znajdują się w różnych stadiach swojego wspólnego życia. W Tajemniczym przeciwniku są młodymi ludźmi, którzy właśnie wrócili z wojny do domu; w zbiorze opowiadań – Śledztwie na cztery ręce, gdzie prowadzą biuro detektywistyczne (i parodiują znane w tamtych czasach postaci detektywów, w tym – Poirota) – są już od jakiegoś czasu małżeństwem (a w ostatnim opowiadaniu wychodzi na jaw, że Tuppence jest w ciąży); w dziejącym się w czasie drugiej wojny światowej N czy M? są parą w średnim wieku, której dwójka dzieci jest już dorosła; a w Domie nad kanałem i Tajemnicy Wawrzynów są staruszkami na emeryturze. Można powiedzieć, że Tommy i Tuppance starzeli się wraz z Christie, bo Tajemniczy przeciwnik był drugą książką Christie, która ukazała się drukiem, a Tajemnica Wawrzynów – jedną z ostatnich.
Wydaje mi się, że jest to też powód, dla którego Tommy i Tuppence nie są tak często adaptowani, jak Poirot czy panna Marple – to starzenie się w każdej części jest niewygodne, dlatego w latach osiemdziesiątych BBC poprzestało na filmowej adaptacji Tajemniczego przeciwnika i serialu na podstawie opowiadań ze Śledztwa na cztery ręce; a w 2015 spróbowało jeszcze raz zaadaptować Tajemniczego przeciwnika oraz N czy M?, tym razem jednak na wstępie czyniąc z Beresfordów nie tylko małżeństwo, ale i rodziców. Co ciekawe, za Tommy’ego i Tuppence brali się również Francuzi i to od razu robiąc z nich parę staruszków z pełną przygód przeszłością i dużą rodziną. Dom nad kanałem został też zaadaptowany jako jeden z odcinków Panny Marple.
Dodatkową postacią wspierającą Beresfordów i starzejącą się wraz z nimi jest Albert – były boy hotelowy, który pracuje dla nich jako kamerdyner i pomocnik.
Tak czy inaczej, Tommy i Tuppence są pełni energii, błyskotliwi i ewidentnie się kochają. Tuppence jest o wiele bardziej skłonna przejmować inicjatywę, choć wielu ludzi albo jej nie słucha, albo odsuwa ją od całej akcji, ale ona, prędzej czy później, dopina swego. Tommy też wtrąca coś od siebie i ostatecznie zwykle rozwiązują sprawę razem, a nawet się nawzajem ratują z opałów.
Harley Quin i pan Satterwhaite
Nie, nie chodzi tutaj o byłą dziewczynę Jokera, tylko o inspirowanego Arlekinem z commedii dell’arte, protagonistę Tajemniczego pana Quina… chociaż to też nie do końca prawda, bo protagonistą tego zbioru opowiadań, człowiekiem, z którego perspektywy wszystko widzimy, jest pan Satterthwaite. Przez cały zbiór przewija się motyw przewodni teatru – pan Satterwhaite określany jest jako widz ludzkich dramatów, a w niektórych scenach światło pada na pana Quina w taki sposób, że wygląda on, jakby nosił maskę albo błazeńskie szaty. Również wątek commedii dell’arte, gdzie Arlekin pragnie zdobyć serce Kolombiny pomimo licznych przeszkód, pojawia się w Tajemniczym panu Quinie, gdyż każde opowiadanie to tak naprawdę nieszczęśliwa historia miłosna, którą Quin – również z pomocą pana Satterwhaite’a, którego naprowadza na właściwe tropy – próbuje uczynić szczęśliwą poprzez usunięcie przeszkód i uratowanie kochanków od zguby.
Harley Quin jest rzeczywiście postacią tajemniczą – najbardziej tajemniczą ze wszystkich postaci, które wyszły spod pióra Christie. Nigdy nie dowiadujemy się, skąd wie pewne rzeczy, dlatego robi często wrażenie istoty o nadnaturalnych zdolnościach, która pojawia się we właściwym miejscu i we właściwym czasie, aby uchronić kochanków przed czyhającym na nich nieszczęściem.
Poza poświęconemu mu zbiorowi pan Quin i jego kompan pojawiają się też w dwóch opowiadaniach ze zbioru Detektywi w służbie miłości; a samemu panu Satterwhaite zdarzyło się raz wystąpić w powieści, nie zawierającej Harleya Quina – również czerpiącej z tematyki teatralnej Tragedii w Trzech Aktach. Pojawił się też w opowiadaniu Lustro nieboszczyka.
Już w 1928 roku powstał film na podstawie pierwszego opowiadania z panem Quinem – The Passing of mister Quin – który został potem zaadaptowany jako powieść. Niestety film ten zaginął.
C. Parker Pyne
C. Parker Pyne nie jest detektywem, per se. Zdarzyło mu się wykryć przestępstwo i dojść do tego, kto jest przestępcą, ale tak naprawdę pomysł na jego postać jest zupełnie inny, i – na swój sposób – unikalny.
Jako emerytowany urzędnik biura statystycznego, pan Pyne podzielił na kilka kategorii główne powody, dla których ludzie są nieszczęśliwi, i postanowił założyć firmę, która zajmuje się zaradzaniem temu poczuciu nieszczęścia. Aranżuje konkretne wydarzenia, które skłaniają mężów do większego romantyzmu lub dają znudzonym życiem ludziom zasmakować mrożącej krew w żyłach przygody. Do dyspozycji ma dwoje pracowników – piękną Madeleine de Sara i przystojnego Claude’a Luttrella – których zadaniem jest wzbudzać zazdrość w oziębłych małżonkach klientów albo przekonać niechętne obecnym wybrankom synów matki, że mogli trafić gorzej. Pracownicą Pyne’a jest również panna Felicity Lemon – sekretarka, która później zatrudniła się u Herkulesa Poirota. Przy jednej ze spraw zaś pan Pyne korzysta z pomocy pisarki Ariadny Oliver (alter ego Christie, które pojawia się od czasu do czasu w powieściach z Poirotem i Marple).
Tak jak w przypadku innych postaci Christie, Parker Pyne zawdzięcza sukces swojej znajomości ludzkiej natury i poprzez lekką manipulację sprawia, że jego klienci ostatecznie są szczęśliwi.
Poza zbiorem Parker Pyne na tropie, bohater ten pojawia się również w jednym z opowiadań ze zbioru Detektywi w służbie miłości i w publikowanym tylko w USA The Regatta Mystery. Dwa z opowiadań z Parker Pyne na tropie zostały zaadaptowane w ramach programu The Agatha Christie Hour, a sam Parker Pyne grany był przez Maurice’a Denhama.
Eileen “Bundle” Brent i nadinspektor Battle
Tak jak pary wspólnie działające, aby rozwikłać zagadkę, tak i energiczne młode kobiety nie były Christie obce. Taką kobietą była, na przykład, lady Eileen Brent, znana jako Bundle.
W przeciwieństwie jednak do powyższych postaci, które mają na koncie liczne przygody, Bundle występowała tylko w dwóch – Tajemnicy rezydencji w Chimneys i Tajemnicy Siedmiu Zegarów. A i tak w pierwszej z nich była tylko postacią poboczną (ogólnie rzecz biorąc Tajemnica rezydencji w Chimneys jest jednym ze słabszych utworów Christie, ale Bundle i jej relacje z ojcem, nowym lordem Caterham, były jednym z jaśniejszych punktów powieści).
Bundle miała być typową “chłopczycą” z lat dwudziestych XX wieku – krótko ostrzyżoną, nowoczesną kobietą, która jest uparta i niczego się nie boi. Jako najstarsza córka lorda Caterhama, wdowca i zarządcy rezydencji w “Chmineys”, gdzie często goszczą w sprawach służbowych brytyjscy politycy, pomaga mu zapanować nad dwiema młodszymi córkami, a jednocześnie zadbać o to, aby goście w “Chimneys” mieli się dobrze i aby jej ojciec uniknął nieprzyjemności. Zarówno Tajemnica rezydencji w Chimneys, jak i Tajemnica Siedmiu Zegarów, to powieści o charakterze szpiegowskim – podczas gdy w pierwszej wszystko krąży wokół zamordowanego w “Chimneys” następcy tronu pewnego wschodnioeuropejskiego kraju, w drugiej mamy tajemniczą organizację Siedem Zegarów, która wydaje się być winna śmierci dwóch młodzieńców pracujących dla brytyjskich urzędników. Jak mówiłam, w Tajemnicy rezydencji… Bundle nie ma za dużo do roboty, poza interesowaniem się żywo tym, że w rodowej rezydencji doszło do morderstwa, niemniej jednak w Siedmiu Zegarach bierze ona wraz z trójką przyjaciół czynny udział w polowaniu na tytułową tajną organizację – również dlatego, że była świadkiem śmierci drugiej ofiary tejże organizacji. Jako wprowadzenie do jej postaci polecam właśnie drugą powieść, gdyż nie tylko jest ciekawsza, ale też bardziej zabawna.
W obu powieściach, jako postać wspierająca, występuje nadinspektor Battle – oficer Scotland Yardu o powierzchowności tępego gliny i ze skłonnością do nieokazywania uczuć na twarzy. Niemniej jednak jest on diabelnie dobrym policjantem, który używa swojego wyglądu do zmylenia przeciwnika i przykłada wielką wagę do szczegółów i metodycznej pracy. W tym względzie przypomina też inspektora Jappa i inne postaci policjantów w utworach Christie, którzy – w przeciwieństwie od typowych policjantów w ówczesnych kryminałach – byli kompetentni. Nadinspektor Battle jest również żonaty i ma piątkę dzieci.
I choć Bundle nie ma więcej przygód (i wielka szkoda), nadinspektor Battle występuje jeszcze w trzech powieściach: Kartach na stół, Morderstwo to nic trudnego i Godzina zero. W pierwszej pracuje z Poirotem w dwóch następnych – z panną Marple.
Tajemnica Siedmiu Zegarów została w 1980 roku zaadaptowana jako film telewizyjny, a w rolę Bundle wcieliła się Cheryl Campbell. Z kolei adaptacja Tajemnicy rezydencji w Chimneys była jednym z odcinków Panny Marple, a Bundle była grana przez Dervlę Kirwan. Na podstawie tej powieści powstała zresztą sztuka.
Oto więc grupa postaci, które warto poznać. Mam nadzieję, że zechcecie sięgnąć po powieści i opowiadania z nimi. Być może będziemy do nich jeszcze wracać.